Sudan’daki değişim Türkiye’yi etkiler mi?

Kerim Ülker

Mısır, Tunus, Libya hala Arap Baharı’nın yaralarını sarmış değil. Onlarca yıl devleti tek yumrukla yöneten liderlerin sonu olan bu değişim rüzgarının ikinci perdesi Cezayir ve Sudan’da açılmış durumda. Cezayir Devlet Başkanı Abdulaziz Buteflika, koltuğunu bırakırken, Sudan’da 1989’da düzenlenen askeri darbeyle göreve gelen Ömer El-Beşir’le birlikte bakanların, siyasi parti temsilcilerinin ve üst düzey yöneticilerin tutuklandığına dair haberler geliyor.

Dünya, Sudan’ın Devlet Başkanı El-Beşir’in ismini 2003’te 3 milyon kişiyi etkileyen Darfur’daki iç savaşta öğrendi. On binlerce insanın hayatını kaybettiği bu sert müdahale sonrasında 2008’de El Beşir için hazırlanan iddianamede soykırım, savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekle suçlandı. 2009’da hakkında arama kararı çıkarılan ve hiç bir batı ülkesini ziyaret edemeyen El-Beşir ise Türkiye’ye yaptığı ziyaretle aklımızda kaldı. Bir savaş suçlusunun Ankara’daki görüşmeleri tartışılırken, bir de Cumhuriyet’in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ü ziyaret etmesi hala hafızalardan silinmiş değil. Anıtkabir’de şeref defterini kendisi yerine kapüşonlu yardımcısına imzalatması ise büyük tepkiler çekmesine neden oldu.

Ancak iki ülke arasındaki politik gelişim bu süreçten etkilenmedi. Aksine arttı. Geçen yıl Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Sudan ziyareti geçmiş yıllarda atılan yatırım ve ticaret tohumlarının da serpilmesine neden oldu.

Peki Türkiye, Sudan ile ne türlü ilişkilere sahip? Bu sorunun uzun bir yanıtı var…

21 anlaşma, 1.2 milyar dolarlık proje: İki ülke arasındaki ticaret şimdilerde yıllık 500 milyon dolar. Ancak bu rakamın 10 milyar dolara çıkarılması için önemli anlaşmalar imzalandı. Erdoğan’ın ziyaretinde 21 anlaşma imzalandı. En dikkat çeken anlaşmayı ise Yeni Bir Dünya Sanayici ve İşadamları Derneği (YENİAD) imzaladı. YENİAD, 5 yıllık süreçte hayata geçmesi planlanan 1.2 milyar dolarlık ön anlaşmalar imzaladığını duyurdu. Bu anlaşmaların kapsamı yol, köprü, baraj, otel, okul, yurt, spor sanayi, kıymetli madenler, ziraat-gıda, eğitim, yazılım, enerji ve sulama faaliyetleri gibi alanlarda olacaktı. Ancak görünen o ki o anlaşmaların yakın zamanda hayata geçmesi biraz zor. Zira anlaşmayı imzalayanlar yeni yönetimde görev almayacaklar gibi görünüyor.

Havalimanı projesini 1.1 milyara Türk şirket kazandı: Sudan’da 200’e yakın Türk şirketi var. Bu şirketlerin yatırım tutarı ise 650 milyon dolar. Özellikle Türk müteahhitlerinin işlerindeki artış gözle görünür nitelikte. Altyapıya yoğunlaşan bu işler arasında ise en dikkat çekeni başkent Hartum’a kurulacak olan yeni havalimanı. Geçen yıl ihale süreci tamamlanan yeni havalimanını Türk şirketi Summa İnşaat yürütmek üzere anlaştı. Yapılacak yeni havalimanının bedeli ise 1.1 milyar dolar olarak belirlendi.

Tarım bakanlığı dev araziyi kiraladı: Sudan’ın Türkiye açısından farklı bir özelliği daha var. Türkiye tarihinde ilk kez yabancı ülkelerden toprak kiralayıp bu ülkelerde tarımsal ürün üretme kararı aldı. 2014 yılında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı öncülüğünde 7.8 milyon dekar tarım arazisi 99 yıllığına kiralandı. Hükümetin büyük destek verdiği bu projeyle, bu topraklarda ananas, mango, avokado, pepino, jambu, kanola, pamuk ve yağlı tohum gibi Türkiye’de yetişmeyen ya da üretim açığı olan tropikal tarım ürünlerinin ucuza yetiştirilmesi hedefleniyor.

TPAO’dan 100 milyon dolarlık yatırım: Yine geçen yıl iki ülke arasında önemli bir anlaşma da hayata geçmişti. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile Sudan Petrol Bakanlığı ile bir sahanın geliştirilmesi için çalışma anlaşması imzaladı. 100 milyon dolarlık yatırımın planladığı imza ile Sudan’da petrol arama faaliyetleri, kısa sürede Port-Sudan üzerinden Türkiye’ye gönderilecek ve işlenip satışı sağlanacaktı.

100 milyon dolarlık tekstil fabrikası: Bir de bizzat Ömer El-Beşir’in temel attığı bir Türk yatırımı daha var Sudan’da… Türk ortaklı Sur textile adlı şirket, Sudan’ın Hasahisa kentinde 100 milyon dolarlık fabrikanın temellerini 2016’da atmıştı.

Sevakin Adası’na üs kurulacaktı: Türkiye’nin Sudan’da yatırımları hızla artıyor. Bir de buna eklenecek olan Sevakin Adası projesi vardı. Afrika’daki ilk Türk üssü olması planlanan projenin hayata geçip geçmeyeceğine ise yeni yönetim karar verecek.

Sudan, 30 yıllık bir yönetim değişikliğine gidiyor. Türk şirketlerinin milyar dolarlarla ölçülen projelerinin akıbeti ise bilinmiyor. Özel sektörün bundan etkilenmeyeceğini tahmin ediyorum. Ancak resmi imzaların bir süre bekletilmesi, iptal edilmesi veya yenilenmesi ihtimal dışı görünmüyor.